شمول مصادیق تمثیلی ماده 9 قانون حمایت از اطفال در رفتار مجرمانه منتسب به مدیر دبستان

طبق محتویات پرونده مطروحه و دلایل و قرائن موجود از جمله اظهارات شهود و نظریه کارشناسی، از بابت اتهام مدیر دبستان دایر بر تسبیب در ایراد صدمه بدنی غیرعمدی، قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست صادر و پرونده جهت رسیدگی و صدور حکم به دادگاه ارسال شده است، بر فرض احراز انتساب جرم به متهم که مدیر دبستان می‌باشد، با توجه به اینکه ماده 9 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مقرر می‌نماید: هرگاه در اثر بی توجهی و سهل انگاری اشخاص غیر از والدین نسبت به اطفال و نوجوانان نتایج زیر واقع شود، مقصر علاوه بر پرداخت دیه به شرح زیر مجازات می‌شود و طبق بند پ ماده 1 همین قانون: بی توجهی و سهل انگاری: کوتاهی در انجام تکالیفی از قبیل تامین نیازهای اساسی و ضروری طفل و نوجوان یا وظایف مربوط به حضانت، ولایت، قیمومت، وصایت، سرپرستی، تربیت، نظارت یا مراقبت از آنان توسط والدین، اولیاء یا سرپرست قانونی یا هر شخصی که مکلف به آن است، آیا مفاد مواد مذکور صرفاً شامل موارد شبه عمدی می‌شود یا تسبیب را هم شامل می‌گردد؟ آیا رفتار مجرمانه منتسب به مدیر دبستان موضوع پرونده فوق و یا در مواردی که شهرداری به عنوان شخص حقوقی تحت تعقیب قرار می‌گیرد نیز در شمول مصادیق تمثیلی ماده 9 قرار می‌گیرد؟

نظر اتفاقی

مقدمتاً بایستی مواد قانونی مربوطه مطرح گردد و سپس با استنباط از آنها پاسخ به سوال مطروحه تبیین شود؛ توضیح اینکه طبق ماده 145 قانون اخیرالذکر؛ تحقق جرایم غیرعمدی منوط به احراز تقصیر مرتکب است. در جنایات غیرعمدی اعم از شبه عمدی و خطای محض مقررات کتاب قصاص و دیات اعمال می‌شود و در تبصره 2 همین ماده مقرر گردیده تقصیر اعم از بی احتیاطی و بی مبالاتی است. مسامحه، غفلت، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی و مانند آنها حسب مورد از مصادیق بی احتیاطی یا بی‌مبالاتی محسوب می‌گردد و طبق ماده 289 همین قانون: جنایت بر نفس، عضو و منفعت بر سه قسم عمدی، شبه عمدی و خطای محض است. طبق ماده 482 قانون مذکور: جنایت در صورتی موجب قصاص یا دیه است که نتیجه حاصله مستند به رفتار مرتکب باشد، اعم از آنکه به نحو مباشرت یا به تسبیب یا به اجتماع آنها انجام شود. ماده 291 همین قانون در تعریف جنایات شبه عمدی مقرر می‌دارد: جنایت در موارد زیر شبه عمدی محسوب می‌شود. الف: هرگاه مرتکب نسبت به مجنی‌علیه قصد رفتاری را داشته، لکن قصد جنایت واقع شده را نداشته باشد و از مواردی که مشمول تعریف جنایات عمدی می‌گردد، نباشد. ب: هرگاه مرتکب، جهل به موضوع داشته باشد مانند آنکه جنایتی را با اعتقاد به اینکه موضوع رفتار وی شیء یا حیوان و یا افراد مشمول ماده (302) این قانون است به مجنی‌علیه وارد کند، سپس خلاف آن معلوم گردد. پ: هرگاه جنایت به سبب تقصیر مرتکب واقع شود، مشروط بر اینکه تقصیر، نوعاً سبب وقوع جنایت نبوده باشد. و ماده 506 قانون موصوف در تعریف تسبیب بیان داشته: تسبیب در جنایت آن است که کسی سبب تلف شدن یا مصدومیت دیگری را فراهم کند و خود مستقیماً مرتکب جنایت نشود، به طوری که در صورت فقدان رفتار او جنایت حاصل نمی‌شد مانند آنکه چاهی بکند و کسی در آن بیفتد و آسیب ببیند. و با توجه به مراتب فوق، این چنین استنباط می‌گردد که اولاً: مصادیق تقصیر هم در مورد شبه عمد و هم در مورد تسبیب قابل اعمال است. ثانیاً: در باب جنایات، تسبیب اختصاص به دیات ندارد، بلکه جنایات اعم از عمد و یا غیر عمدی به صورت مباشرت یا تسبیب واقع می‌شود و با این وصف، جنایات شبه عمد یا مباشرتاً یا بالتسبیب است و از لحاظ علم منطق، بین عناوین جنایت شبه عمد و تسبیب، عموم و خصوص من وجه حاکم است، من حیث المجموع اینکه موارد مندرج در ماد 9 قانون صدرالذکر (بی توجهی و سهل انگاری) شامل جنایات شبه عمدی اشخاص موضوع همان ماده می‌شوند اعم از اینکه مسئولیت کیفری شخص ناشی از رفتار بالمباشره باشد یا تسبیب.